İndikatörler

İndikatör Nedir? Borsada Yol Gösteren Teknik Analiz Araçları ve Kullanımları

Yatırım yolculuğuna çıkan her birey, birikimlerini değerlendireceği varlıklar hakkında hem temel hem de teknik analizle derinlemesine bilgi sahibi olmak ister. Sonuçta, doğru zamanda alım yapmak ve doğru zamanda satmak, borsada başarılı olmanın altın kurallarındandır. Peki, bu kararları alırken bize yardımcı olabilecek araçlar nelerdir? İşte burada indikatörler devreye girer.

"İndikatör ne demek?" sorusunun en net cevabı, finansal varlıkların fiyat grafiklerindeki hareketleri analiz etmek için kullanılan matematiksel ve istatistiksel göstergeler olduğudur. "İndikatör ne işe yarar?" diye sorduğumuzda ise, bu göstergelerin ilgili finansal varlıklar için potansiyel "AL" ya da "SAT" sinyalleri ürettiğini söyleyebiliriz. Özetle, indikatörleri kullanarak geçmiş fiyat ve hacim verilerinden yola çıkarak gelecekteki fiyat hareketlerini daha düşük bir hata payıyla tahmin etmemize yardımcı olacak matematiksel verilere ulaşabiliriz. Yatırım Gurusu olarak bu yazımızda, özellikle teknik analizde kullanılan borsa indikatörlerini ve ne işe yaradıklarını detaylıca inceleyeceğiz.

İndikatörler genel olarak iki ana başlık altında incelenebilir:

1. Ekonomik İndikatörler: Bir ekonominin veya belirli sektörlerin genel sağlığını, büyüme ya da daralma eğilimlerini ölçmek için kullanılan istatistiksel göstergelerdir. Temel analiz yaparken, şirketlerin hisse senedi performanslarına ilişkin genel bir çerçeve çizmek için kullanılırlar. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH), Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) gibi veriler bu gruba örnektir.
2. Teknik İndikatörler: Bu yazımızın da ana konusu olan teknik indikatörler ise Forex, hisse senedi, emtia ve kripto para gibi tüm finansal piyasalarda yatırımcıların fiyatın yönünü ve potansiyel hareketlerini tahmin edebilmek için kullandığı araçlardır. Bir varlığın teknik grafiğindeki fiyat ve hacim hareketlerini analiz ederek gelecekteki olası fiyat davranışları hakkında öngörülerde bulunmaya yardımcı olurlar.

İndikatörler Tam Olarak Ne İşe Yarar?

İndikatörlerin ne işe yaradığını anlamak için, onların fiyatın olası yönü ve mevcut trendin devam edip etmeyeceği hakkında fikir veren matematiksel araçlar olduğunu kavramak önemlidir. İndikatörlerin hesaplanmasında genellikle geçmiş fiyat verileri (açılış, kapanış, en yüksek, en düşük) ve işlem hacmi verileri kullanılır. Bu hesaplamalar sonucunda elde edilen değerler, fiyat grafiğinin üzerine veya altına yerleştirilerek görsel sinyaller oluşturur.

Yani, geçmişte belirli koşullar altında fiyatların hangi yöne gittiği analiz edilerek, indikatörler sayesinde "benzer koşullar tekrar oluştuğunda fiyatlar muhtemelen şu yöne gidebilir" gibi olasılıksal tahminler yapabiliriz. Bu tahminler de bize, eğer geçmişte benzer durumlarda alış yapmak kârlı olduysa "AL", satış yapmak kârlı olduysa "SAT" şeklinde yorumlanabilecek sinyaller verir.

İndikatörlerin ne olduğunu ve ne işe yaradığını anlamış olsak da, kullanırken dikkat etmemiz gereken bazı önemli detaylar olduğunu unutmamalıyız:

• Tek başına kullanılan bir indikatör, alım satım kararları için her zaman %100 doğru sonuçlar vermeyebilir. Genellikle yanıltıcı sinyaller üretebilir.
• Öte yandan, çok fazla sayıda indikatörü aynı anda kullanmak da analiz karmaşasına ve yanlış kararlara yol açabilir ("analiz paralizi").
• Her indikatör her piyasa koşulunda veya her finansal varlıkta aynı derecede iyi çalışmayabilir.

yatirimgurusu.com olarak amacımız, bu araçları nasıl dengeli, bilinçli ve etkili bir şekilde kullanabileceğinizi göstermektir.

En Sık Kullanılan Teknik İndikatör Çeşitleri

Teknik analizde kullanılan yüzlerce borsa indikatörü olmakla birlikte, yatırımcıların sıklıkla başvurduğu ve "olmazsa olmaz" kabul edilen bazı temel indikatörler vardır. Yatırım dünyasının en çok kullanılan borsa indikatörlerinden bazılarını aşağıda kısaca inceleyelim ve hangi indikatör ne işe yarar birlikte bakalım.

1. Hareketli Ortalama (Moving Average - MA)

Hareketli Ortalama (MA), bir finansal varlığın belirli bir zaman dilimindeki (örneğin son 20 gün) kapanış fiyatlarının ortalamasının alınmasıyla hesaplanan ve fiyat grafiği üzerinde bir çizgi olarak gösterilen bir trend takip indikatörüdür. Geçmiş fiyat hareketlerinden oluştuğu için "gecikmeli" bir gösterge olarak kabul edilir ancak trendin yönü ve potansiyel destek/direnç seviyeleri hakkında önemli ipuçları sağlayabilir.

Özellikle 50 günlük, 100 günlük ve 200 günlük hareketli ortalamalar, uzun vadeli trendler ve önemli dinamik destek/direnç seviyeleri için sıkça referans alınır. (Destek ve direnç seviyeleri hakkında daha fazla bilgiye yatirimgurusu.com'daki "[Destek ve Direnç Seviyeleri Nedir?](LİNK BURAYA)" başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.)

Teknik analizde genellikle 20, 50 ve 200 periyotluk (günlük, saatlik vb. grafiğe göre değişir) hareketli ortalamalar kullanılsa da, kısa veya uzun vadeli bir periyot seçimi yatırımcının stratejisine ve analiz ettiği zaman dilimine bağlıdır.

Üç temel hareketli ortalama türü vardır:

• Basit Hareketli Ortalama (Simple Moving Average - SMA): Belirli bir periyottaki tüm fiyatların eşit ağırlıkta olduğu ortalamadır.
• Ağırlıklı Hareketli Ortalama (Weighted Moving Average - WMA): Belirli bir periyottaki fiyatlara farklı ağırlıklar vererek hesaplanır (genellikle son fiyatlara daha fazla ağırlık verilir).
• Üssel Hareketli Ortalama (Exponential Moving Average - EMA): Son dönemdeki fiyat hareketlerine daha fazla ağırlık vererek hesaplanır ve SMA'ya göre fiyat değişimlerine daha hızlı tepki verir.

Hareketli ortalamalar, özellikle farklı periyotlardakiler birlikte kullanıldığında önemli alım-satım sinyalleri üretebilir:

• Altın Kesişme (Golden Cross): Kısa vadeli bir hareketli ortalamanın (örneğin 50 günlük), uzun vadeli bir hareketli ortalamayı (örneğin 200 günlük) aşağıdan yukarı doğru kesmesi durumudur. Genellikle güçlü bir yükseliş trendinin başlangıcı olarak yorumlanır ve "AL" sinyali olarak kabul edilir.
• Ölüm Kesişmesi (Dead Cross): Kısa vadeli bir hareketli ortalamanın, uzun vadeli bir hareketli ortalamayı yukarıdan aşağı doğru kesmesi durumudur. Genellikle güçlü bir düşüş trendinin başlangıcı olarak yorumlanır ve "SAT" sinyali olarak kabul edilir.

Örnek Grafik: (Türk Hava Yolları (THYAO) hissesi için 20 günlük (mor), 50 günlük (sarı) ve 200 günlük (mavi) basit hareketli ortalamaların incelendiği bir grafik hayal edilebilir.)

2. Göreceli Güç Endeksi (Relative Strength Index - RSI)

RSI (Relative Strength Index), Türkçede "Göreceli Güç Endeksi" olarak bilinen, popüler bir momentum osilatörüdür. Bir finansal varlığın fiyatındaki son kazançların son kayıplara oranını ölçerek, aşırı alım (overbought) veya aşırı satım (oversold) koşullarını değerlendirmeye yardımcı olur. RSI, genellikle 0 ile 100 arasında bir ölçekte hareket eder ve en yaygın kullanılan periyodu 14 günlük (veya 14 periyotluk) zaman dilimidir.

• Aşırı Alım Bölgesi (>70): RSI değerinin 70 seviyesinin üzerine çıkması, ilgili varlığın aşırı değerlendiği ve fiyatların çok hızlı yükseldiği anlamına gelebilir. Bu bölge, potansiyel bir satış baskısının veya düzeltmenin habercisi olarak yorumlanabilir ve "SAT" sinyali olarak değerlendirilebilir. Yani, RSI 70'in üzerindeyse "SATMAK İÇİN DOĞRU ZAMAN" yaklaşmış olabilir.
• Aşırı Satış Bölgesi (<30): RSI değerinin 30 seviyesinin altına inmesi, ilgili varlığın aşırı değersizleştiği ve fiyatların çok hızlı düştüğü anlamına gelebilir. Bu bölge, potansiyel bir alış fırsatının veya tepki yükselişinin habercisi olarak yorumlanabilir ve "AL" sinyali olarak değerlendirilebilir. Yani, RSI 30'un altındaysa "ALMAK İÇİN DOĞRU ZAMAN" gelmiş olabilir.

RSI indikatörünü, destek ve direnç seviyeleriyle birlikte kullanmak daha güvenilir analizler yapmanıza yardımcı olabilir:

• Destek Seviyesi + Aşırı Satış Bölgesindeki RSI = Güçlü AL Sinyali
• Direnç Seviyesi + Aşırı Alım Bölgesindeki RSI = Güçlü SAT Sinyali

RSI kullanılırken dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri de **fiyat-gösterge uyuşmazlıkları (divergence)**dır:

• Pozitif Uyumsuzluk: Fiyat yeni daha düşük dipler yaparken, RSI göstergesinin dipleri bir önceki diplerden daha yukarıda oluşuyorsa, bu bir pozitif uyumsuzluktur. Düşüş trendinin zayıfladığına ve potansiyel bir yukarı dönüşe işaret edebilir. Genellikle "AL" sinyali olarak yorumlanır.
• Negatif Uyumsuzluk: Fiyat yeni daha yüksek tepeler yaparken, RSI göstergesinin tepeleri bir önceki tepelerden daha aşağıda oluşuyorsa, bu bir negatif uyumsuzluktur. Yükseliş trendinin zayıfladığına ve potansiyel bir aşağı dönüşe işaret edebilir. Genellikle "SAT" sinyali veya riskli bölge olarak yorumlanır.

3. Hareketli Ortalama Yakınsaması/Sapması (Moving Average Convergence Divergence - MACD)

MACD (Moving Average Convergence Divergence), en kısa tanımıyla iki farklı üssel hareketli ortalamanın (genellikle 12 periyotluk EMA ve 26 periyotluk EMA) birbirinden uzaklaşması (sapma) ve birbirine yaklaşması (yakınsama) prensibine dayanan, hem trend takip edici hem de momentum göstergesi olan çok yönlü bir indikatördür.

Standart MACD çizgisi, 12 periyotluk EMA ile 26 periyotluk EMA arasındaki fark alınarak hesaplanır. Bu MACD çizgisinin kendi 9 periyotluk EMA'sı ise "tetik çizgisi" veya "sinyal çizgisi" olarak adlandırılır. MACD histogramı ise MACD çizgisi ile sinyal çizgisi arasındaki farkı gösterir.

MACD indikatörü genellikle üç temel şekilde yorumlanır:

1. Kesişmeler (Crossovers):
   • Al Sinyali: MACD çizgisinin, sinyal çizgisini aşağıdan yukarı doğru kesmesi ve üzerine çıkması.
   • Sat Sinyali: MACD çizgisinin, sinyal çizgisini yukarıdan aşağı doğru kesmesi ve altına inmesi.
2. Uyumsuzluklar (Divergences): Tıpkı RSI'da olduğu gibi, fiyat hareketleri ile MACD göstergesinin hareketleri arasında uyumsuzluklar aranır.
   • Pozitif Uyumsuzluk: Fiyat daha düşük dipler yaparken MACD'nin daha yüksek dipler yapması, potansiyel bir yükseliş sinyalidir.
   • Negatif Uyumsuzluk: Fiyat daha yüksek tepeler yaparken MACD'nin daha düşük tepeler yapması, potansiyel bir düşüş sinyalidir.
3. Sıfır Çizgisi Kesişmeleri (Zero Line Crossovers):
   • MACD çizgisinin sıfır çizgisini yukarı doğru kesmesi, kısa vadeli ortalamanın uzun vadeli ortalamanın üzerine çıktığını ve potansiyel bir yükseliş momentumunu gösterir.
   • MACD çizgisinin sıfır çizgisini aşağı doğru kesmesi ise kısa vadeli ortalamanın uzun vadeli ortalamanın altına indiğini ve potansiyel bir düşüş momentumunu gösterir. Ayrıca, MACD'nin aşırı yüksek veya düşük seviyelere ulaşması (aşırı alım/satım koşulları) da piyasanın bir düzeltmeye girebileceğine işaret edebilir.

4. Bollinger Bantları (Bollinger Bands)

Bollinger Bantları, bir finansal varlığın fiyat oynaklığını (volatilitesini) ölçen ve fiyatın göreceli olarak aşırı alım veya aşırı satım bölgelerinde olup olmadığını anlamamıza yardımcı olan popüler bir teknik analiz aracıdır. John Bollinger tarafından geliştirilmiştir.

Bu gösterge, genellikle 20 periyotluk bir basit hareketli ortalama (SMA) etrafında yer alan ve bu ortalamadan belirli bir standart sapma (genellikle 2 standart sapma) uzaklıkta çizilen bir üst bant ve bir alt banttan oluşur. Fiyat dalgalanmaları genellikle bu bantlar arasında hareket eder.

• Bantların genişlemesi, piyasada volatilitenin arttığı anlamına gelir.
• Bantların daralması ("Bollinger Sıkışması" veya "Squeeze"), piyasada düşük volatilite olduğunu ve genellikle büyük bir fiyat hareketinin (yukarı veya aşağı yönlü bir kırılım) yaklaştığını işaret edebilir.

Bollinger Bantlarının Kullanımı:

• Fiyat Üst Banda Yaklaşıyorsa veya Değiyorsa: Varlık aşırı alım bölgesinde olabilir. Fiyatın üst bandın dışına taşması, kısa vadede bir geri çekilme veya düzeltme ihtimalini artırır ve "SATMAK İÇİN DOĞRU ZAMAN" olabilir.
• Fiyat Alt Banda Yaklaşıyorsa veya Değiyorsa: Varlık aşırı satım bölgesinde olabilir. Fiyatın alt bandın dışına taşması, kısa vadede bir tepki alımı veya toparlanma beklentisi yaratır ve "ALMAK İÇİN DOĞRU ZAMAN" olabilir.

Bollinger Bantlarını destek ve direnç seviyeleri ile birlikte kullanmak daha doğru analizler yapmanıza yardımcı olabilir:

• Destek Seviyesi + Alt Bandın Altına Düşen Fiyat = Potansiyel AL Sinyali
• Direnç Seviyesi + Üst Bandın Üzerine Çıkan Fiyat = Potansiyel SAT Sinyali

Bollinger Bantları Neye Göre Hesaplanır?

• Orta Bant: 20 periyotluk Basit Hareketli Ortalama (SMA)

• Üst Bant: Orta Bant + (20 periyotluk Standart Sapma x 2)

• Alt Bant: Orta Bant – (20 periyotluk Standart Sapma x 2)

• Örnek Diyelim ki Tesla (TSLA) hissesinin günlük fiyatı $217 (yaklaşık 8470 TL) ve 20 günlük hareketli ortalama (orta bant) $253,67 (yaklaşık 9901 TL). Üst bant $229,14 (yaklaşık 8943 TL) ve alt bant $214,25 (yaklaşık 8362 TL) olarak belirlenmiş. (Not: Bu örnekteki TL karşılıkları, 1 USD = 39,03 TL kuru varsayılarak yaklaşık olarak hesaplanmıştır. Güncel kur ve fiyatlar için lütfen piyasayı kontrol ediniz.)

  • Trend Belirleme: Orta bant $253,67 (yaklaşık 9901 TL) iken, hissenin mevcut fiyatı $217 (yaklaşık 8470 TL) bu ortalamanın oldukça altında. Bu durum, düşüş yönlü bir trendin veya en azından zayıflığın hâkim olduğunu gösterebilir.
  • Volatilite: Üst bant ($229,14 - yaklaşık 8943 TL) ile alt bant ($214,25 - yaklaşık 8362 TL) arasındaki fark yaklaşık $14,89 (yaklaşık 581 TL). Bu farkın geçmişteki farklara göre durumu (daralıyor mu, genişliyor mu) volatilitenin seyri hakkında fikir verir.
  • Alım-Satım Sinyalleri: Fiyat ($217 - yaklaşık 8470 TL), alt bant ($214,25 - yaklaşık 8362 TL) ile üst bant ($229,14 - yaklaşık 8943 TL) arasında ve alt banda çok yakın. Eğer fiyat alt bandı aşağı yönlü kırarsa (örneğin $214 veya yaklaşık 8352 TL altına inerse) bu teknik olarak aşırı satım ve potansiyel bir tepki alımı için bir fırsat sinyali olabilir veya düşüşün devamına işaret edebilir. Tersine, fiyat bu bölgeden destek bularak tekrar yukarı dönerse, alt banttan bir tepki alımı yaşanmış olabilir.

Sonuç Teknik indikatörler, finansal piyasalarda bilinçli kararlar almak için güçlü araçlar olabilir. Ancak unutmayın ki hiçbir indikatör geleceği kesin olarak tahmin edemez ve tek başına kullanılmamalıdır. Başarılı bir analiz için indikatörleri doğru anlamak, birbirleriyle ve diğer analiz yöntemleriyle (destek-direnç seviyeleri, grafik formasyonları, temel analiz vb.) birlikte kullanmak ve kendi yatırım stratejinize uygun olanları seçmek esastır. Yatırım Gurusu olarak, finansal okuryazarlığınızı artırmak ve yatırım becerilerinizi geliştirmek için yatirimgurusu.com'da daha birçok kaynak ve analiz bulabileceğinizi hatırlatırız.