Piyasa Değeri ve Defter Değeri

Piyasa Değeri (PD) ve Defter Değeri (DD) Nedir? PD/DD Oranı ile Hisse Analizi

Hepimiz biliriz, bazı "mega-boy" cips paketleri vardır; dışarıdan bakınca kocaman görünürler, içlerinin cipsle dolu olduğu izlenimini verirler, ama paketi açınca bir avuç cipsle karşılaşırız. İşte bazı hisse senetleri de bu cips paketlerine benzeyebilir. Piyasa değerlerine baktığımızda "Vay be, ne kadar büyük bir şirket!" diye düşünebiliriz, oysa şirketin öz varlıklarını yansıtan defter değeri, bu piyasa değerine kıyasla çok daha mütevazı olabilir.

Neyden mi bahsediyoruz? Bu yazımızda, Yatırım Gurusu olarak, şirketlerin piyasa değerlerinin defter değerlerine oranını, yani PD/DD oranını ve bu oranın yatırım kararlarınızda size nasıl yol gösterebileceğini A'dan Z'ye inceleyeceğiz. Lafı uzatmadan hemen başlayalım!

PD/DD Nedir? (Piyasa Değeri / Defter Değeri Oranı)

Kısaca PD/DD olarak ifade edilen Piyasa Değeri / Defter Değeri oranı, hisse senedi analizinde kullanılan en temel ve yaygın değerleme oranlarından biridir. Bir şirketin piyasadaki toplam değerinin (fiyatının), şirketin öz sermayesine (muhasebe kayıtlarındaki net varlık değerine) kıyasla ne durumda olduğunu ölçer. İngilizce'de "Price-to-Book Ratio" olarak geçer ve P/B şeklinde kısaltılır.

Bu oran, bir şirketin öz sermayesine göre piyasada "pahalı" mı yoksa "ucuz" mu kaldığını anlamamıza yardımcı olur. Tıpkı F/K (Fiyat/Kazanç) oranında olduğu gibi, PD/DD oranının da yüksek olması genellikle şirket hisselerinin (öz sermayesine göre) pahalı, düşük olması ise ucuz olduğu kanısını doğurur. Ancak, yine F/K oranında olduğu gibi, bu her zaman kesin bir gösterge olmayabilir ve diğer faktörlerle birlikte değerlendirilmelidir.

Şimdi, bu kavramları daha iyi anlamak için piyasa değerinin ve defter değerinin ne ifade ettiğine ayrı ayrı bakalım.

Piyasa Değeri (PD) Nedir?

Piyasa Değeri (PD), adından da anlaşılacağı gibi, bir şirketin hisse senetlerinin borsadaki toplam güncel değerini ifade eder. Piyasa değeri, yatırımcıların bir şirkete biçtiği anlık toplam değer olarak da düşünülebilir. Hesaplaması basittir:

Piyasa Değeri = Dolaşımdaki Toplam Hisse Sayısı x Güncel Hisse Fiyatı

• Örnek: Dolaşımda 2 milyon adet hissesi olan bir şirketin hisse fiyatı anlık olarak 5 TL ise, şirketin piyasa değeri 10 milyon TL'dir (2.000.000 adet x 5 TL/adet). Hisse fiyatları piyasada sürekli değiştiği için, şirketin piyasa değeri de buna paralel olarak anlık olarak değişir. Yoğun talep gören bir şirketin hisse senedi fiyatı yükseldiğinde, piyasa değeri de artacaktır. Dünya üzerinde en yüksek piyasa değerine sahip şirketler arasında genellikle teknoloji devleri yer alır; örneğin Apple, geçmişte 3 trilyon dolarlık piyasa değerine ulaşarak bu alanda önemli bir kilometre taşına imza atmıştı (Bu tür rekorlar ve sıralamalar zamanla değişebilir).

Ancak unutulmaması gereken bir detay var: Bir şirketin piyasa değeri, her zaman şirketin tüm varlıklarını veya gerçek toplam değerini yansıtmayabilir. Özellikle yeni halka arz olmuş şirketler, hisselerinin tamamını halka arz etmemiş olabilir. Bu gibi durumlarda, piyasada işlem gören "aktif" hisselerin yanı sıra, genellikle büyük ortaklarda veya şirket kurucularında bulunan ve piyasada işlem görmeyen "inaktif" hisseler de olabilir. Piyasa değeri, sadece dolaşımdaki, yani alınıp satılabilir hisseler üzerinden hesaplanır.

Defter Değeri (DD) Nedir?

Defter Değeri (DD), bir şirketin muhasebe kayıtlarına göre hesaplanan net varlık değerini, yani öz sermayesini gösterir. Bu değer, şirketin bilançosunda yer alır ve geçmişteki ve mevcut operasyonlarının bir sonucudur. Kısaca defter değeri, şirketin öz sermayesine eşittir.

Peki, öz sermaye nedir? Öz sermaye, şirketin Toplam Varlıklarından, Toplam Borçlarının (Yükümlülüklerinin) çıkarılmasıyla bulunur. Yani, bir şirketin sahip olduğu tüm varlıklarla bütün borçlarını ödediğinde geriye kalan net tutar, şirketin defter değerini veya öz sermayesini oluşturur.

Defter Değeri (Öz Sermaye) = Toplam Varlıklar – Toplam Borçlar

• Önemli Not: Öz kaynakları negatif olan, yani toplam borçları toplam varlıklarından daha büyük olan şirketler için anlamlı bir PD/DD oranı hesaplanamaz, çünkü defter değeri negatiftir.

Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta şudur: Defter değeri, her zaman bir şirketin gerçek piyasa değerini veya gerçek potansiyelini yansıtmayabilir. Çünkü muhasebe standartları gereği, marka değeri, patentler, müşteri ilişkileri, bir yazılımın kaynak kodu gibi birçok maddi olmayan duran varlık bilançoda gerçek değeriyle yer almayabilir veya hiç gösterilmeyebilir. Oysaki bu tür varlıklar, şirketin toplam değeri açısından büyük fark yaratabilirler. Defter değerinin hesaplanması ve yorumlanması hakkında daha fazla detayı yatirimgurusu.com'daki ilgili makalelerimizde bulabilirsiniz.

PD/DD Oranı Tam Olarak Neyi Gösterir? (Örnekle Açıklama)

PD/DD oranı, adından da anlaşılacağı üzere, Piyasa Değerinin Defter Değerine bölünmesiyle bulunur:

PD/DD Oranı = Piyasa Değeri / Defter Değeri

Bir örnekle açıklayalım:

• XYZ şirketinin bilançosunda 1 milyon TL toplam varlığı ve 700 bin TL toplam borcu olduğunu varsayalım.
• Bu durumda şirketin defter değeri (öz sermayesi) = 1.000.000 TL - 700.000 TL = 300.000 TL olur.
• Eğer şirketin borsadaki piyasa değerinin de 900.000 TL olduğunu düşünürsek,
• PD/DD oranı = 900.000 TL / 300.000 TL = 3 olacaktır.

Bu sonuç, piyasanın XYZ şirketini, muhasebe kayıtlarındaki net varlıklarının (defter değerinin) 3 katı bir değerle fiyatladığını gösterir. Yani yatırımcılar, şirketin her 1 TL'lik öz sermayesi için 3 TL ödemeye razıdırlar.

Düşük ya da Yüksek PD/DD Oranı Neyi İfade Eder?

PD/DD oranı için genellikle bir referans noktası (benchmark) olarak "1" kabul edilir.

• PD/DD = 1: Şirketin piyasa değeri, defter değerine eşittir. Piyasa, şirketi net varlıkları kadar değerlendiriyor demektir.
• PD/DD > 1: Şirketin piyasa değeri, defter değerinden yüksektir. Bu durum, piyasanın şirkete defter değerinden daha fazla değer biçtiğini gösterir. Bunun nedenleri arasında şirketin güçlü büyüme beklentileri, yüksek kârlılık potansiyeli, sahip olduğu marka değeri gibi maddi olmayan varlıklar veya genel piyasa iyimserliği olabilir. Ancak bu, her zaman hissenin "pahalı" olduğu anlamına gelmez; özellikle büyüme odaklı veya teknoloji gibi maddi olmayan varlıkların önemli olduğu sektörlerde yüksek PD/DD oranları sıkça görülür.
• PD/DD < 1: Şirketin piyasa değeri, defter değerinden düşüktür. Bu, piyasanın şirketi net varlıklarından daha düşük bir değerle fiyatladığı anlamına gelir. Potansiyel olarak hissenin "ucuz" olduğuna işaret edebilir. Ancak bu durum, şirketin kârlılık sorunları, yüksek borçluluk, sektördeki olumsuzluklar veya yatırımcıların şirketin geleceğine dair endişeleri gibi temel sorunlardan da kaynaklanabilir.

Tıpkı F/K oranında olduğu gibi, PD/DD oranını değerlendirirken de şirketin bulunduğu sektörün ortalamalarıyla karşılaştırma yapmak çok önemlidir. Çünkü farklı sektörlerin bilanço yapıları (varlık ve borç kompozisyonları), kârlılık modelleri ve büyüme potansiyelleri, ortalama PD/DD oranlarını etkiler. Örneğin, bankacılık gibi sermaye yoğun sektörlerde PD/DD oranları genellikle 1'e daha yakınken, yazılım veya biyoteknoloji gibi fikri mülkiyete dayalı ve yüksek büyüme potansiyelli sektörlerde çok daha yüksek PD/DD oranları görülebilir.

PD/DD Oranı Bir Yatırımcı İçin Neden Önemlidir?

Yatırım Gurusu olarak, PD/DD oranının yatırımcılara şu açılardan önemli bilgiler sunduğunu düşünüyoruz:

1. Potansiyel Değer Fırsatlarını Belirleme: Özellikle 1'in altındaki PD/DD oranları, bazı yatırımcılar için şirketin piyasada net varlıklarına kıyasla iskontolu fiyatlandığına dair bir sinyal olabilir ve daha detaylı inceleme için bir başlangıç noktası sunar.
2. Değerleme Kontrolü: Özellikle büyüme potansiyeli olan şirketleri incelerken, PD/DD oranı, ödenen fiyatın şirketin net varlıklarına kıyasla ne kadar makul olduğuna dair bir "gerçeklik kontrolü" sağlar.
3. Şirket Sağlığı ve Büyüme Göstergesi (Dolaylı Olarak): Bir şirketin öz sermayesinin (defter değerinin) zaman içinde istikrarlı bir şekilde artması, genellikle şirketin kâr ettiği, kârını bünyesinde tuttuğu ve büyüdüğü anlamına gelir. Sürekli zarar eden bir şirketin ise öz sermayesi ve dolayısıyla defter değeri eriyecektir.
4. Karşılaştırmalı Analiz: Benzer büyüme beklentilerine ve kârlılık oranlarına sahip iki şirketi karşılaştırırken, PD/DD oranı hangisinin öz sermayesine göre göreceli olarak daha iyi bir fiyatta olduğunu belirlemede ek bir kriter olabilir.

Ancak unutulmamalıdır ki, sadece PD/DD oranına bakarak yatırım kararı vermek yanıltıcı olabilir ve yatırımcıları yanlış yönlendirme potansiyeline sahiptir. Kapsamlı bir analiz için F/K oranı, borçluluk oranları (örneğin Borç/Özkaynak oranı), kârlılık marjları (Net Kâr Marjı, FAVÖK Marjı vb.), şirketin rekabet avantajları, yönetim kalitesi ve genel piyasa koşulları gibi birçok farklı faktör birlikte değerlendirilmelidir. Daha fazla değerleme metriği, detaylı analiz yöntemleri ve yatırım stratejileri için yatirimgurusu.com'u ziyaret edebilirsiniz.